آشنایی با ارکان بازار اوراق بهادار و وظایف آنها، از جمله مواردی است که باعث می‌شود نسبت به بازار سرمایه اطمینان بیشتری پیدا کنید. چرا که یکی از سوالات پرتکرار برای سرمایه گذاران تازه وارد نحوه عملکرد بازار سرمایه و نظارت بر فعالیت‌های بورس است. اگر جزو کسانی هستید که می‌خواهید بدانید ارکان بازارسرمایه در ایران کدامند و چه وظایفی دارند، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
ارکان بازار اوراق بهادار
دستور ایجاد بورس اوراق بهادار در سال 1345 به تصویب مجلس شورای ملی رسید. در سال بعد بورس اوراق بهادار با هدف تشویق به سرمایه گذاری به ویژه در بخش خصوصی به طور رسمی آغاز به کار کرد.
تشکیل بورس اوراق بهادار بدون دستور کار و ارکان بازار سرمایه امکان پذیر نبود بنابراین ارکان بازار سرمایه و افراد ناظر بر این بازار مشخص شدند. ارکان بازار سرمایه به ترتیب شامل:
- شورای عالی بورس اوراق بهادار
- سازمان بورس و اوراق بهادار (سبا)
- شرکت بورس اوراق بهادار
وظایف شورای عالی بورس
شورای عالی بورس، بالاترین رکن در بازار اوراق بهادار است. وظایف شورای عالی بورس به طور کلی شامل موارد زیر می‌شود:
- نظارت بر بازار سرمایه
- نظارت بر سازمان بورس
- تهیه اساسنامه و تصویب در هیات وزیران
- امکان توقف معاملات در شرایط اضطراری
- تعیین مصادیق تشکل های خود انتظام و نهادهای مالی
اعضای شورای عالی بورس اوراق بهادار
شورای عالی بورس اوراق بهادار دارای 12 عضو دارد که وزیر اقتصاد، رییس شورا و رئیس سازمان بورس، دبیر شورا و سخنگوی سازمان می‌باشد. اعضای شورای عالی شامل:
- وزیر اقتصاد
- وزیر بازرگانی
- رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار
- رئیس کل بانک مرکزی
- دادستان کل کشور یا معاون وی
- روسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون
- یک نفر نماینده از طرف کانون‌ها
- یک نفر خبره منحصراً از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذی ربط
- سه نفر خبره مالی منحصراً از بخش خصوصی، با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار اوراق بهادار
- سه نفر خبره مالی منحصراً از بخش خصوصی با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار اوراق بهادار
- یک نفر خبره منحصراً از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذی ربط
وظایف سازمان بورس و اوراق بهادار
سازمان بورس و اوراق بهادار تحت نظر شورای عالی بورس فعالیت دارد که مختصرا به آن «سبا» می‌گویند. این سازمان وظیفه تدوین مقررات، نظارت بر حسن انجام قوانین و مقررات و دیگر وظایف تعیین شده در قانون را بر عهده دارد. به طور کلی وظایف سازمان بورس و اوراق بهادار، نظارت بر بازار سرمایه، شرکت بورس اوراق، شرکت بورس کالا و شرکت بورس انرژی و شرکت سپرده گذاری مرکزی می‌باشد.
اعضاء سازمان بورس و اوراق بهادار
5 عضو هیات مدیره سازمان بورس توسط رئیس شورای عالی بورس معرفی و به تصویب شورا می‌رسند. در بین این افراد، یک نفر به عنوان رئیس سازمان انتخاب می‌شود.
وظایف شرکت بورس اوراق بهادار تهران
شرکت بورس تحت نظارت سازمان بورس و در کنار شرکت فرابورس، شرکت بورس کالا، سپرده گذاری مرکزی و بورس انرژی فعالیت دارد. جالب است بدانید که شرکت بورس تهران یک شرکت سهامی عام می‌باشد و نماد آن از سال 85 در تابلوی معاملاتی با نماد «بورس» درج شد. اما وظیفه شرکت بورس چیست؟ برخی وظایف شرکت بورس شامل:
- ایجاد بازاری شفاف و منصفانه
- تشکیل، سازماندهی و اداره بورس اوراق بهادار
- پذیرش اوراق بهادار مطابق قوانین و مقررات
- تهیه، جمع آوری، پردازش و انتظار اطلاعات
- نظارت بر حسن انجام معاملات و فعالیت ناشران
- تعیین ضوابط انضباطی و مقرراتی بر فعالیت اعضاء
- و ...
شرکت بورس تهران در سایت tse.ir اطلاعات بازارهای سهام، اختیار معامله، اوراق بدهی، صندوق های سرمایه گذاری، آتی و ... را در دسترس عموم مردم قرار داده است.
اعضای شرکت بورس
شرکت بورس اوراق بهادار تهران توسط هیات مدیره 7 نفره اداره می‌شود. اعضاء شرکت بورس تهران توسط یک مجمع عمومی (سازمان بورس) برای مدت زمان 2 ساله انتخاب می‌شود.
جمع بندی
در این مقاله به معرفی ارکان بازار اوراق بهادار پرداختیم. همان طور که گفته شد، شورای عالی بورس، سازمان بورس و شرکت بورس، جزو ارکان بازار سرمایه هستند. به ترتیب سازمان بورس تحت نظارت شورای عالی بورس و شرکت بورس تهران تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت دارند. شرکت بورس انرژی، شرکت بورس کالا، شرکت سپرده گذاری مرکزی و فرابورس نیز تحت نظارت شرکت بورس تهران هستند.
