تمام کسانی که حتی یک بار در بورس معامله کرده باشند، اصلاح شاخص کل بورس، شاخص هم وزن، شاخص کل فرابورس، شاخص صنعت و ... به گوشش خورده است. نمی‌توان در بورس سود ثابت کسب کرد و موارد مختلفی همچون اندیکاتورها، تحلیل تکنیکال، تحلیل بنیادی، تحلیل سهام، شاخص کل بورس آشنایی نداشته باشد.
اگر تازه وارد بورس شده‌اید و می‌خواهید بدانید شاخص بورس چیست و چه کاربردی دارد، در این مقاله با ما همراه باشید.
شاخص چیست؟
در ابتدا باید گفت شاخص، عددی است که میزانی برای سنجش وضعیت کلی بازار در طول روز می‌باشد. به واقع روند رشد یا افت کلی بازار سرمایه، توسط عدد شاخص مشخص می‌شود.
شاخص، اطلاعات و داده‌های عددی را مشخص می‌کند که طبق آن می‌توان به اوضاع و احوال بازار تا حدودی پی برد. این عدد در طول معاملات روزانه، می‌تواند منفی یا مثبت باشد.
عدد شاخص در بازار سرمایه، در طول بازه زمانی مختلف، می‌تواند دچار رشد و یا ریزش شود و برای تحلیلگران بازار مهم و ضروری به شمار می‌رود. به دلیل اینکه عدد شاخص، برای تصمیم‌گیری معامله‌گران در خرید یا فروش سهام خود بسیار مهم است، از همین رو تحلیل شاخص حائز اهمیت می‌باشد.
برای مشاهده وضعیت شاخص های بورس می‌توانید در تایم بازار به سایت tsetmc.com و rahavard365 مراجعه کنید.
انواع شاخص های بورس
شاخص کل، شاخص کل هم‌وزن، شاخص صنعت، شاخص قیمت، شاخص 50 شرکت برتر و شاخص شناور از انواع مهم شاخص در بازار سرمایه هستند که هر کدام از آنها کارایی و کاربرد خاص خود را دارند.
همان‌طور که تا حدی اشاره کردیم، کاربرد عدد شاخص در تعیین وضعیت گذشته و حال بازار، نقش مهم و مؤثری دارد. بسیاری از تحلیلگران برای پیش‌بینی رشد و یا افول کلی بازار از تحلیل شاخص استفاده می‌کنند. برای همین می‌توان طبق داده‌های شاخص، برای خرید و فروش سهام در بورس تصمیم‌های مهم و منطقی گرفت. در ادامه به معرفی شاخص های مختلف بورس می‌پردازیم.
شاخص کل بورس چیست؟
شاخص کل یا شاخص قیمت و بازده نقدی در ابتدای سال 77 با نام TEDPIX(مخفف Tehran Price Index)، به بازار بورس معرفی شد. در این نوع از شاخص، هم تغییرات قیمتی و هم بازده نقدی سهام حاصل از سود، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
برای همین است که تغییرات شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص کل، می‌تواند بیانگر وضعیت کلی بازار سهام باشد. هر تغییری در عدد شاخص کل می‌تواند بر بازدهی سبد سهام نقش بسیار تأثیرگذاری داشته باشد.
تغییر شاخص کل نشان دهنده تغییر سطح عمومی قیمت‌ها در کل بازار است. تغییر سطح عمومی قیمت‌ها به معنی سود یا زیان سهامداران نیست و این شاخص تنها نشان دهنده رشد یا نزول سطح کلی بازار می‌باشد. ممکن است سهام یک شرکت روند صعودی داشته ولی شاخص کل روند نزولی داشته باشد. عکس این امر هم صدق می‌کند.
اگر برای مثال تغییرات شاخص کل در طول یک سال از عدد 500000 به 1000000 برسد، بیانگر این است که میانگین بازدهی کلی بازار در آن سال 100 درصد رشد بوده است. نوسانات قیمت در شرکت‌های بزرگی تاثیر بیشتری در شاخص کل بورس دارند.
پیش از این در مقاله‌ای در خصوص فرمول محاسبه شاخص کل توضیحاتی ارائه کردیم. مقاله فوق می‌تواند تکمیل کننده این مقاله باشد.
شاخص هم وزن چیست؟
در بخش‌های قبل بررسی کردیم که شرکت‌های کوچک و متوسط در بازار بورس، تأثیر کمتری در تعیین شاخص کل دارند. نوع دیگری از شاخص در بازار وجود دارد که به شاخص هم وزن معروف است.
در شاخص هم وزن، همان‌طور که از نام آن مشخص است، وزن سهام و سرمایه آنها در تعیین شاخص مطرح نیست و همه سهام و اوراق بازار به یک میزان در تعیین شاخص، نقش دارند.
ممکن است طی یک روز، شاخص کل به واسطه منفی بودن اکثر سهام شرکت‌های بزرگ، عددی منفی داشته باشد و در طرف دیگر شاخص هم وزن به دلیل مثبت بودن اکثر سهام متوسط و کوچک مثبت باشد و عکس این قضیه هم می‌تواند رخ بدهد. پس می‌توان گفت شاخص هم وزن می‌تواند در جهت و یا در خلاف جهت شاخص کل حرکت کند.
شاخص صنعت چیست؟
شاخص صنعت، توجه خود را روی سهام صنایع مهم در بازار می‌گذارد. معمولاً شرکت‌های فولادی، فلزات اساسی، خودرویی، پتروشیمی و پالایشگاهی در تعیین شاخص صنعت نقش مهمی دارند و دیگر سهام مثل بیمه و بانک‌ها، محصولات غذایی در آن نقشی ندارند.
شاخص صنعت بیش از هر چیزی برای سیاستگذاران و دولت، مهم تلقی می‌شود اما اگر معامله‌گرانی قصد دارند در سهام صنعتی سرمایه‌گذاری کنند بهتر است تحلیل این شاخص را حتماً در نظر بگیرد.
شاخص مالی نیز، تغییرات را برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری، هلدینگ‌ها و واسطه‌گری مالی محاسبه می‌کند و در قالب عدد شاخص درج می‌نماید.
شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)
شاخص سهام آزاد شناور، عدد شاخص را بر اساس تعداد سهام شناور موجود در بازار مشخص می‌کند. شاخص آزاد شناور روند تحلیلی بخشی از بازار را مورد بررسی قرار می‌دهد که در آن قدرت نقدشوندگی بالایی وجود داشته باشد.
در این شاخص ارزش سهامی که در اختیار سرمایه‌گذاران می‌باشد در نظر گرفته می‌شود و سهامی که در اختیار سرمایه‌گذاران عمده قرار دارد و معامله نمی‌شود، محاسبه نمی‌گردد.
شاخص 50 شرکت برتر
تا حد زیادی از نام این شاخص مشخص است که 50 شرکت فعال‌تر در بورس در تعیین شاخص نقش اساسی دارد. سازمان بورس هر سه ماه یکبار لیست شرکت‌های فعال را بر مبنای نقدشوندگی بالا و خرید و فروش روان سهام منتشر می‌کند. تغییرات قیمتی در این 50 سهام، در قالب شاخص 50 سهام برتر معین می‌شود و در تحلیل سهام برای سرمایه‌گذاری حائز اهمیت است.
شاخص 30 شرکت برتر
در بازار بورس، 30 شرکت بزرگی که سرمایه و ارزش بازار بالایی دارند، به‌عنوان یک شاخص مطرح می‌شود. ارزش بازار شرکت ها در بورس با ضرب قیمت روز سهام در تعداد سهام آن به دست می‌آید. طبق این ارزش، 30 شرکت بزرگ که تأثیر عمده‌ای در روند بازار دارند، به عنوان شاخص 30 شرکت بزرگ در تابلوی بازار درج می‌شود.
شاخص بازار اول و دوم بورس چیست؟
به‌طورکلی دو نوع بازار در بورس وجود دارد. شرکت‌هایی که از لحاظ سرمایه، نقدشوندگی، سودآوری و درصد سهام شناور، بالا هستند در بازار اول معرفی می‌شوند و شرکت‌هایی که در این معیار از وضعیت پایینی برخوردار هستند، در بازار دوم مورد پذیرش قرار می‌گیرند.
شاخص بازار اول و بازار دوم بر مبنای همین شرکت ها تعیین می‌گردد. شاخص بازار اول، سهام مناسب از جهت معاملات و معیارهای اشاره شده را شامل می‌شود و شاخص بازار دوم، معاملات سهامی را مورد بررسی قرار می‌دهد که به لحاظ معیارها دارای سرمایه، قدرت نقدشوندگی و سودآوری پایین‌تری هستند.
شاخص کل فرابورس چیست؟
شاخص کل فرابورس ایران، شاخص نماینده بازار اول و دوم فرابورس است که بیانگر میانگین وزنی بازدهی شرکت‌های پذیرشته شده در این بازار است.
جمع‌بندی
عدد شاخص یکی از معیارهای مهم در سنجش وضعیت عمومی بازار سرمایه و رفتار سهام مختلف می‌باشد و تحلیلگران زیادی از آن برای تصمیم‌گیری و پیش‌بینی خود استفاده می‌کنند. شاخص در بازار بورس انواع متفاوتی دارد و معمولاً برای تحلیل بازار، شاخص کل و شاخص هم وزن سنجیده می‌شود که در این مقاله سعی کردیم تا به تعریف آنها و نوع مشخص آنها بپردازیم.